هنــر گــوتـیــکــــ

با درود فراوان به شما علاقه‌مندان و دنبال‌کنندگان صفحه معماری در کلیسا. در این شماره به معرفی هنر گوتیک خواهیم پرداخت.
سده‌های دوازدهم تا چهاردهم میلادی دوران عمیقی در جامعه اروپایی بود. کانون توجه فکری افراد از کلیساهای خارج از شهر که به صورت صومعه‌ها موجود بودند به سمت کلیساهای عظیم و با شکوه و سر به آسمان ساییده مرکز شهرها معطوف شد.
بازرگانان ثروتمند، خانه‌های خود را در مراکز شهری نوین می‌ساختند و صنف‌هایی از دانشوران و مدرسان، نخستین دانشگاه‌ها را بنیان نهادند. مللی به ظاهر نوین، مستقل و جدا از کلیسا در اروپا شروع به شکل گرفتن کردند.
«جورجیو وازاری» نقاش و شرح حال نویس که پدر تاریخ هنر شناخته شده است در توصیف هنر و معماری این دوره مهم اصطلاح «گوتیک» را بکار برد. وازاری این اصطلاح را به قصد تمسخر چیزی انتخاب کرد که هنر «هولناک و توحش آمیز» گوت‌های عاری از ظرافت می‌خواند، چرا که به اعتقاد او گوت‌ها، هم مسئول زوال روم بودند و هم مسئول نابودی سبک «کلاسیک» در هنر و معماری.
هنرمندان و پژوهشگران عصر «رنسانس» در «ایتالیا»، هنر گوتیک را خوار می‌شماردند و آن را زشت و ابتدایی می‌دانستند اما با وجود این در سده‌های سیزدهم و چهاردهم، وقتی سبک گوتیک در بیشتر نقاط اروپا به خصوص شمال «کوه‌های آلپ» مورد پسند روز بود، هم عصرانش از معماری گوتیک با نام‌هایی چون «اثر نوین» یا «اثر فرانسوی» یاد می‌کردند.
آنها متوجه بودند که ساختمان‌های گوتیک، سبک نوین هیجان‌انگیزی را به تماشا می‌گذارد و سرمنشأ این عصر «فرانسه» بود.
برای این اشخاص کلیساهای جامع گوتیک تحریف و تصرف در سبک کلاسیک نبود بلکه تجسم شهر خدا، اورشلیم آسمانی بود.
سبک گوتیک هرچند با استقبال جهانی روبرو شد ولی پدیده‌ای منطقه‌ای در نواحی جنوبی و شرقی اروپا بود.
در گوتیک اروپایی تنوع منطقه‌ای بسیار زیادی وجود داشت، درست همانطور که سبک‌های جغرافیایی متمایز، ویژگی دوره رومانسک بود.
گوتیک در مکان‌های مختلف و در زمان مختلف آغاز شد اما ابتدا از شمال فرانسه و از اواسط سده دوازدهم سر بر آورد. هنر گوتیک شامل معماری، مجسمه‌سازی، نقاشی، رنگ آمیزی شیشه‌ها، نقاشی با آبرنگ گچ می‌با‌شد
فرانسه
در حدود سال 1130 میلادی «لویی ششم» پادشاه فرانسه، مقر رسمی خود را به «پاریس» انتقال داد و به فعالیت تجاری بسیار و شکوفایی گسترده ساختمان‌سازی دامن زد. پاریس شهر اصلی فرانسه و در حقیقت اروپای غربی شد و دانشگاه پاریس بهترین مغزهای متفکر از سراسر اروپا را به خود جلب کرد، عملاً هر متفکر ارزشمندی در جهان گوتیک در مقطعی در دانشگاه پاریس تحصیل و یا تدریس می‌کرد.
معماری و تزئینات ساختمانی
نخستین جلوه‌های روح گوتیک در هنر و معماری، هم زمان با نخستین مراحل فلسفه «اسکولاستیک» به ظهور رسید، طراحی شمایل نگارانه درگاه کلیساهای گوتیک هم آهنگ با اصول و روش‌های مکتب اسکولاستیک است.
هنر معماری گوتیک بین سال‌های ۱۱۳۷ و ۱۱۴۴ میلادی در جریان بازسازی کلیسای «سن- دنی» فرانسه پا به عرصه وجود گذاشت و تا اواسط قرن شانزدهم میلادی در اروپا معمول بود.
یکی از ویژگی‌های معماری گوتیک، «قوس تیزدار» است که این قوس‌های تیزدار طاق را بلندتر از آنچه که هست نشان می‌دهند. امتیاز بزرگ طاق گوتیک انعطاف پذیری آن است که امکان ساختن طاق روی واحدهایی به اشکال مختلف را می‌دهد که کلیسا سن دنی نیز به همین شکل ساخته شده است.
کلیسای سن – دنی در چند کیلومتری شمال پاریس قرار دارد که چند قرن پیش از آن در بزرگداشت «سن دیونوسیوس»، (شاگردی که مسیحیت را به این سرزمین آورد) ساخته شده بود. مقبره او و تقریبا تمامی پادشاهان فرانسه در این کلیسا قرار داشت؛ علاوه بر کلیسا سن – دنی، کلیساهای دیگری نیز در دوران گوتیک ساخته شد که در ادامه به معروف‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
کلیسای نوتردام
این کلیسا در قلب شهر زیبای پاریس واقع می‌باشد. «کلیسای نوتردام» از نظر زیبایی ظاهری، یکی از زیباترین کلیساهای گوتیک در دنیا می‌باشد، که هرساله میلیون‌ها بازدید کننده دارد. معماری این بنا بسیار منحصر به فرد و خاص می‌باشد.
کلیسای دومو
این کلیسا در شهر «میلان»، «ایتالیا» قرار دارد که معماری بسیار خلاقانه‌ای در آن بکار رفته است.
کلیسای سنت استفان
این کلیسا صد در صد به سبک گوتیک خالص نیست چرا که ترکیبی از سبک‌های رومانسک و گوتیک در آن استفاده شده است. این کلیسای پر زرق و برق در شهر «وین» پایتخت کشور «اتریش» می‌باشد که به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر شناخته شده است.
کلیسای سنت ویتوس
این کلیسا در شهر «پراگ» پایتخت کشور «چک» قرار گرفته است. یکی از پررنگ‌ترین خصوصیاتی که در کلیسا «سنت ویتوس» به کار رفته اصل تقارن می‌باشد.
کلیسای ساگرا دا فامیلیا
کلیسای «ساگرادا فامیلیا» که در زبان لاتین به معنی «خانواده مقدس» است در شهر «بارسلونا»، «اسپانیا» واقع شده است. این کلیسا توسط نابغه معماری جهان «آنتونیو گائودی» که به او استاد معماری مدرن نیز می‌گویند طراحی شده است و از سال 1882 تاکنون در حال ساخت و اجرا می‌باشد. این کلیسا جزو بلندترین و مرتفع‌ترین سازه‌های برای عبادت در دنیاست و همچنین جزو پربازدیدترین مکان‌های گردشگری می‌باشد که سالانه در حدود دو و نیم میلیون نفر از این بنای عظیم و با شکوه دیدن می‌کنند. اگرچه سازه این کلیسا ناتمام است، اما ثبت میراث جهانی «یونسکو» می‌باشد. به خاطر وسعت و عظمت، این کلیسا به عنوان کلیسای جامع نیز شناخته می‌شود. «گائودی»، معمار این کلیسا در طراحی و اجرای آن در سازه، اشکال و هندسه از دو منبع اصلی الهام گرفته است: مسیحیت و طبیعت. نخستین منبع الهام بخش، کتاب مقدس می‌باشد و دومین منبع، مشاهدات عینی طبیعت. اما گائودی صرفاً به تقلید نمی‌پردازد و با آنالیز کردن عناصر طبیعی شروع به طرح‌های ساختاری و تفسیری می‌کند.
ساخت و ساز این کلیسا قرن‌هاست که به طول انجامیده است. گائودی از سال 1914 در سن سی سالگی متمرکز بر طراحی و ساخت این کلیسا شد و به طراحی خالص و هندسی پرداخت و با استفاده از قوس‌های سهمی، ستونهای کج خلاقیت و نوآوری را به نمایش گذاشت. این معمار معتقد بود که در طبیعت هیچ خط مستقیمی وجود ندارد، سبک معماری این کلیسا فراتر و متفاوت‌تر از سبک گوتیک است و در حقیقت سبک هنر نو و ابداع خود معمار آن است. گائودی ایمانی بسیار قوی داشت و تکمیل این کلیسا را ماموریت الهی خود می‌دانست و سال‌های آخر عمر خود را وقف تلاش در تکمیل مهمترین ساختمان طراحی شده در زندگی‌اش یعنی کلیسای «خانواده مقدس» کرد. او جزئیات قسمت‌های اصلی سازه را به اتمام رسانید. قسمت مرکزی، زیارتگاه، نمای درخشان الهام بخش قسمت‌هایی شدند که تاکنون در حال ساخت و اجرا می‌باشند. برای این کلیسا سه ورودی در نظر گرفته شده است که نشانگر امید و ایمان و محبت است. در سراسر کلیسای ساگرادا فامیلیا از نشانه‌ها و سمبل‌های مسیحی استفاده شده است و در دکوراسیون داخلی آن از کلام خداوند و کلماتی همچون «هوشیانا» نوشته شده است، مجسمه‌ها و تندیس‌های استفاده شده نیز از الهام کتاب مقدس است. حجم، شکل کلی بنا، قوس‌های سهمی، ستون‌های کج، تزئینات و حجاری‌های روی نما جدید و مبتکرانه، هنری نوآورانه ساخته و پرداخته ذهن درخشان معمار آن است. کلیسای خانواده مقدس که از ابتدا با کمک‌های مردمی ساخته شده است، هنجار شکن و فرای تصور می‌باشد، این موضوع در استفاده از نور و رنگ آن کاملا مشهود است. کاربری این کلیسا هم در مراسم پرستشی و عبادتی است و هم مرکزی برای بازدید گردشگران می‌باشد. تعداد 18 برج در این کلیسا وجود دارد، برجی که در بخش میانی قرار دارد، برج «عیسی مسیح»، 4 برج اطراف آن «4 انجیل»، برج بالای محراب «مریم» مادر عیسی و 12 برج دیگر «شاگردان عیسی» هستند. حالت عمودی و مرتفع ساختار این کلیسا نماد «رستگاری» به سمت خداوند است. کلیسا شامل سه بخش اصلی است که هر یک سمبلی از زندگی مسیح می‌باشد و عبارتند از: «تولد، ورود به اورشلیم و مرگ و رستاخیز مسیح است.» گرچه معماری و ساخت کلیسای ساگرادا فامیلیا تاکنون ادامه دارد، اما قرار است به صورت نمادین در سال 2026 سالروز مرگ گائودی که در همان کلیسا به خاک سپرده شده است اتمامی برای این پروژه عظیم در نظر گرفته شود.
جدا از تمامی این متن‌ها چه زیباست که
کلام خداوند ما را عروس و کلیسای خود می‌خواند، آمین که هرلحظه در او بمانیم و برای او ثمر بیاوریم.